Wist je dat er meer plastic in onze oceaan zit, dan dat er sterren in ons universum zijn? Het is een Engelse slogan die de plastic soep perfect beschrijft: ‘There’s more plastic in our sea, than there are stars in the galaxy!’
Plastic soep is de verzamelnaam voor al het plastic dat zich ophoopt in de grote wateren. Tegenwoordig wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar plastic vervuiling en de rol van oceaanstromingen.
Onderzoekers van de Universiteit Utrecht zijn bezig met het ontwikkelen van een nieuwe tool: ‘the Particle Trackers’. Deze nieuwe tool moet de verspreiding van plastic door de oceaan inzichtelijk maken door een 3D-kaart te creëren, die ook nog eens voor iedereen gemakkelijk te gebruiken is. Afgelopen februari 2022 is dit project beloond met een groot geldbedrag vanuit de Europese Onderzoeks-Raad. Het is nu mogelijk om deze 3D-kaart ook daadwerkelijk te ontwikkelen.
Plastic Soep
Bron: Universiteit Utrecht
Plastic vervuiling is al jaren een bekend probleem. Het heeft een grote impact op de omgeving en onze eigen gezondheid, maar sinds de ontdekking van de plastic soep hebben we nog geen goede oplossing gevonden.
De ontdekking van de plastic soep gaat terug naar 1997, toen kapitein Charles Moore zeilde van Hawaii naar Zuid-Californië. Daar midden op de Grote Oceaan, mijlenver van de bewoonde wereld, kwam hij continu plastic tegen rondom zijn boot. Niet alleen zag hij deze stukken plastic drijven maar het leek ook te zweven in het water.
Hij wist toen nog niet dat hij een van ’s werelds grootste milieurampen had ontdekt. Moore rapporteerde deze ontdekking als plastic soep en deze term wordt tegenwoordig dus nog steeds gebruikt.
Waarom we het plastic probleem (nog) niet hebben kunnen oplossen? Dat komt omdat al het plastic dat ooit geproduceerd is, nóg steeds aanwezig is. Plastic vergaat namelijk niet, maar valt uit elkaar in steeds kleinere stukjes. Deze grote en kleine stukken plastic blijven liggen en verstoren zo ecosystemen. Het plastic wordt meegevoerd door oceanen en hoopt zich op waar de oceaanstromingen het heen leidt.
Het plastic gebruik zal in de komende jaren niet afnemen. Dat komt omdat plastic een ontzettend nuttig materiaal is. Het is goedkoop, makkelijk te produceren en is voor bijna alles in gebruik. Bedenk maar eens waar plastic allemaal voor wordt gebruikt, en probeer dan eens een wereld voor te stellen zonder plastic… Dat is eigenlijk onmogelijk, want plastic is niet zo makkelijk te vervangen.
Invloed van oceaanstromingen
De verplaatsing van badeendjes door de oceaan na overboortslaan. Bron: SEOS project
Om toch een poging te doen dit probleem aan te pakken, wordt er veel onderzoek gedaan. Dit onderzoek kan gaan over de gezondheidseffecten van plastics, maar er wordt ook gekeken naar de verspreiding van plastic in de oceaan.
Een van Nederlands bekendste oceaanwetenschappers is Erik van Sebille die onderzoek doet bij de van Universiteit Utrecht. Hij doet al jarenlang onderzoek naar oceaanstromingen en hoe plastic zich verspreidt over de wereld.
Het klinkt misschien gek, maar gele badeendjes hebben meegeholpen aan ons begrip van oceaanstromingen. In 1992 sloeg een container met 28.000 plastic badeendjes overboord van een Chinees containerschip. Niemand vermoedde op dat moment dat diezelfde rubberen badeendjes na dertig jaar nog steeds over de oceanen zouden zwerven. Tot op de dag van vandaag worden ze nog steeds teruggevonden op de meest uiteenlopende plekken. Door deze badeendjes werd voor het eerst duidelijk hoe plastic zich verspreidt over het oceaanoppervlak.
Plastic verspreid zich dus door oceaanstromingen. In totaal zijn er vijf sterke stromingen die de verplaatsing van het plastic beïnvloeden. Dit worden gyres genoemd en zijn ringvormig.
De vijf gyres zijn:
1) de Noordelijke Stille Oceaan gyre;
2) Indische Oceaan gyre;
3) Zuidelijke Stille Oceaan gyre;
4) Zuid Atlantische gyre en
5) de Noord Atlantische gyre.
De vijf gyres. Bron: Universiteit Utrecht
De gyres bevinden zich allemaal in subtropische gebieden net boven en onder de evenaar. Water in een gyre stroomt naar het midden toe, waar het zinkt. Door de draaiende beweging wordt het plastic naar het centrum van de gyre gebracht.
Omdat het plastic blijft drijven zinkt het niet met de stroming mee naar beneden, maar blijft het achter in het midden van de gyre. Zo ontstaan ‘eilanden’ van plastic met een gemiddelde hoeveelheid plastic van tien kilogram per vierkante meter aan het oppervlak. Hoewel, als het aan Erik van Sebille ligt, zijn het geen eilanden, maar delen van de oceaan met een ‘hogere dichtheid aan plastic’.
Nieuwe tool
Door jarenlang onderzoek naar de plastic soep, weten wij inmiddels dat maximaal één procent van al het plastic aan de oppervlakte drijft. Waar de overige 99 procent van het plastic blijft, is vooralsnog een raadsel.
Dit is een van de grote vraagstukken die Erik van Sebille, samen met zijn onderzoeksteam ‘TOPIOS’ (Tracking Of Plastic In Our Seas) probeert te beantwoorden. Met computermodellen wordt er geprobeerd de beweging van plastic te simuleren in verschillende oceaangebieden en stromingen; niet alleen aan de oppervlakte, maar in de hele oceaan.
Het huidige computermodel dat hiervoor gebruikt wordt heet OceanParcels. In dit model worden gegevens over plastic, oceaanstromingen en zelfs het klimaat gebruikt om een virtuele animatie te maken van de verspreiding van plastic deeltjes over het oceaanoppervlak.
Helaas worden de diepere lagen van de oceaan hiermee niet in kaart gebracht. Daarom heeft het onderzoeksteam van Erik van Sebille een nieuw project opgestart: het maken van een 3D-kaart die plastic kan tracken in de hele oceaan.
Plastic verspreiding in de oceaan zoals gesimuleerd door TOPIOS. Bron: topios
Het TOPIOS-project hoopt een doorbraak te zijn, door een nieuw en alomvattend model te creëren dat de beweging van plastic virtueel kan simuleren. Ze bouwen voort op al bestaande modellen en willen vooraf vastgestelde gebieden in het water, met daarin plastic, volgen door rekening te houden met bezinking, fragmentatie, stranding, golfvermenging en opname door levende organismen. De gesimuleerde plastic deeltjes zullen worden gevolgd in ultramoderne hydrodynamische oceaanmodellen.
Hiermee kan een 3D-kaart berekend worden die de route van plastic in oceanen, langs kustlijnen en in levende organismen beschrijft. Met deze metingen en modellen kan een breed scala aan scenario’s beschreven worden, waarmee verschillende stellingen over plastic verspreiding worden getest. Ook kan er worden bepaald waar het plastic het grootste gevaar vormt voor het waterleven.
Bovendien, is volgens Erik één van de belangrijkste aspecten van het onderzoek: ‘engagen’, oftewel het algemene publiek betrekken. Alleen daarom al vindt Erik het essentieel dat deze tool gemaakt wordt. Het stelt de burger namelijk in staat een kijkje te nemen bij het onderzoek rondom plastic verspreiding.
Uiteindelijk hopen zij hiermee invloed te hebben op beleidsmakers op nationaal én internationaal niveau. Met deze tool willen zij het brede publiek informeren over welke landen verantwoordelijk zijn voor welk deel van het plasticprobleem. Daarnaast willen zij ingenieurs adviseren over de beste middelen om plasticverspreiding in onze oceaan te verminderen.
Samenvattend, plastic soep is niet zomaar een probleem dat makkelijk op te lossen is. Maar door meer onderzoek te doen, leren we op verschillende manieren het plastic probleem te benaderen. Een van deze manieren is met computermodellen simuleren hoe plastic zich verplaatst in de hele oceaan, met een 3D-kaart, om zo de missende 99 procent plastic op te sporen.
Zou je zelf actie willen ondernemen? Op 8 juni is het ‘World Ocean Day’ en worden er weer over de hele wereld acties gestart om plastic op te ruimen. Neem een kijkje op https://www.plasticsoupfoundation.org en kijk wat jij kan doen!
