Stokstaartjes, die schattige diertjes die je waarschijnlijk kent van hun wachtershouding: staand op hun achterpoten op de uitkijk voor gevaar. Maar de kans dat je dit nog een keer in het wild gaat zien, wordt steeds kleiner. Onderzoekers hebben berekend dat klimaatverandering de kans op uitsterving van deze diersoort enorm vergroot. Maar waarom is dat zo?
Het is inmiddels algemeen bekend dat de opwarming van de aarde ongewenste en permanente gevolgen met zich meebrengt. Echter, een minder bekend onderwerp binnen het thema klimaatverandering is epidemieën in het dierenrijk.
Onderzoekers hebben 22 jaar aan data verwerkt in een computerprogramma, waarmee zij het effect hebben berekend van klimaatopwarming op de leefbaarheid van wilde stokstaartjes. Deze berekeningen laten zien dat met de huidige snelheid waarmee de aarde opwarmt er over 12 jaar ruim een verdubbeling is van kans op uitsterving van deze diersoort.
Het stokstaartje
Stokstaartjes, ofwel in het Latijn: Suricata Suricatta, zijn kleine roofdieren en behoren tot de familie van de mangoesten. Zij leven voornamelijk in zuidelijk Afrika, en hun grootste territorium is de Kalahari-woestijn. De stokstaartjes zijn ontzettend sociaal en leven dan ook in groepen van ongeveer 30 stokstaartjes.
Net zoals bij de mens, komen er in het dierenrijk, in de wildernis, ernstige infectieziektes voor die zich verspreiden over een geografisch afgegrensd gebied (endemie). Endemieën komen veel voor bij sociale dieren die in grote groepen leven. De stokstaartjes zijn hier een perfect voorbeeld van.
Eén van de infectieziektes die veel voorkomt in zuidelijk Afrika en veelal heerst bij stokstaartjes is tuberculose, en daar ligt het probleem. Want, wat is tuberculose eigenlijk? En waarom is het zo gevaarlijk?
Tuberculose
Tuberculose is een ernstige en zeer besmettelijke bacteriële infectieziekte, veroorzaakt door mycobacterium tuberculosis. Tuberculose komt ook bij mensen voor, maar de variant die zich verspreid onder stokstaartjes is mycobacterium suricattae.
De tuberculose bacterie
Een tuberculose-infectie zit voornamelijk in de longen. Symptomen zijn langdurig hoesten, slijm en soms bloed ophoesten en pijn op de borst. Wanneer er zichtbare klachten zijn, is een individu (zowel mens als dier) het meest besmettelijk.
Besmetting
Stokstaartjes eten voornamelijk insecten. Dit lijkt de bron van de verspreiding van tuberculose te zijn, omdat andere zoogdieren die kampen met tuberculose óók insecten eten.
Van alle stokstaartjes zijn doorgaans onderdanige mannetjes het meest vatbaar voor een tuberculosebesmetting. Omdat deze stokstaartjes veel aan het vlooien en schoonmaken zijn bij andere dominante stokstaartjes raken zij sneller besmet, en geven het zo ook makkelijk door aan anderen.
Daarnaast speelt leeftijd ook een rol, want mannetjes op een hoge leeftijd zijn veel sneller vatbaar voor infecties dan jonge mannetjes.
Deze twee aspecten spelen op natuurlijke wijze een grote rol bij de verspreiding van tuberculose. Maar sinds kort kunnen wij daar klimaatverandering bij optellen.
Tuberculose en klimaatverandering
Klimaatopwarming heeft op verschillende manieren effect op tuberculose bij stokstaartjes. Hogere temperaturen in de Kalahari-woestijn zorgen voor meer fysiologische stress bij de stokstaartjes en dit kan resulteren in een verhoogde vatbaarheid voor infecties.
Daarnaast migreren mannetjes vaker en verder door het leefgebied heen als de temperatuur oploopt. Zo kunnen besmette mannetjes de ziekte ook sneller doorgeven aan nieuwe groepen stokstaartjes. In combinatie met de grote besmettelijkheid van de tuberculosebacterie, kan een kleine uitbraak zich al zeer snel verspreiden en een groot en zorgwekkend effect hebben.
Omdat tuberculose zo besmettelijk en dodelijk is, is een verhoogde vatbaarheid en versnelde verspreiding onder stokstaartjes-groepen een enorm risico. Overlevingskansen worden kleiner en een risico op vroegtijdig overlijden kan ervoor zorgen dat voortplanting verhinderd wordt. De leefbaarheid in de woestijn wordt moeilijker en langzamerhand krimpt hun territorium.
Samenvattend, een relatief onbekend gevolg van klimaatverandering is een toenemende verspreiding van dodelijke infectieziektes, zoals tuberculose, in het dierenrijk.
