De formule voor een goede samenvatting

Leren is al hard werk genoeg, waarom zou je het jezelf nog lastiger maken door het hele boek steeds door te bladeren of heen en weer te swipen op je tablet. Een samenvatting is korter, overzichtelijker en makkelijker om te leren voor een toets. Maar hoe schrijf je een goede samenvatting?

Er bestaat natuurlijk niet één perfecte manier om een samenvatting te maken. Wat werkt voor de een, hoeft niet te werken voor de ander. Ook vereist het wat oefening en kost je eerste samenvatting meer tijd om te maken dan samenvatting nummer dertig. Dat gezegd hebbende, zijn er wel stappen die je kan volgen die jou de grootste kans op succes geven.

Stap 1 – start klein
Als allereerst moet je weten wat en hoeveel je precies wilt samenvatten. In de studieplanner heeft je docent meestal opgeschreven welke hoofdstukken je moet kennen voor de toets. Maak snel een klein overzicht van de hoofdstukken die je moet leren en welke onderwerpen behandeld worden. Maak gebruik van de inhoudsopgave en let op titels van de paragrafen en tussenkopjes in de teksten. Schrijf dit op een los papiertje zodat je deze tijdens het schrijven van de samenvatting erbij kan houden.

Let op, het kan zijn dat je docent extra informatie heeft gebruikt, aanvullend op het boek. Controleer dus goed of er nog websites of pdf’s zijn die je eventueel ook moet leren. Kijk ook goed door je aantekeningen heen, staat daar iets in wat niet in het boek staat? Zo ja, zorg dat jouw aantekening ook in je kleine overzicht staan.

Stap 2 – hoofdzaken onderstrepen
Lees alles één keer door voordat je begint met het schrijven of typen van de samenvatting. Terwijl je door de tekst heen gaat, probeer onderscheid te maken tussen hoofdzaken en bijzaken. Alle hoofdzaken ga je alvast onderstrepen (als je het boek nog moet inleveren, let dan op dat je potlood gebruikt zodat je het weer kan uitgummen). De hoofdzaken ga je straks zeker in jouw samenvatting zetten, de meeste bijzaken laat je eruit.

De hoofdzaken vind je meestal aan het begin of einde van een alinea.

De eerste alinea’s van een paragraaf zijn vaak inleidend en bevatten meestal niet de belangrijkste informatie. De alinea’s in het midden geven vaak uitgebreidere informatie en de laatste alinea vat vaak alles samen. In deze alinea kun je checken of je alle hoofdzaken hebt gevonden.

Sommige boeken hebben belangrijke informatie vaak al onderstreept, schuin- of dikgedrukt.

Let ook op welke informatie je dubbel tegenkomt. Zo voorkom je dat er herhalingen in de samenvatting terecht komen. Let verder op stukken die met elkaar verbonden zijn. Het kan zijn dat iets aan het begin van het hoofdstuk iets te maken heeft met wat aan het einde van het hoofdstuk staat. In je samenvatting kun je deze zaken bij elkaar opschrijven. Gebruik symbooltjes om deze verbonden informatie te markeren.

Stap 3 – eigen woorden
Nu begint het schrijven of typen. Ga per alinea aan de slag, lees deze zorgvuldig door en schrijf alleen de informatie op die belangrijk is. Let op, het kan voorkomen dat er niks van waarde in een alinea staat en dan kun je ‘m overslaan. Daarentegen kan ook alles wat er in de alinea staat van belang zijn en dan moet je alle informatie overnemen.

Kopieer niet klakkeloos wat er in je boek staat, maar schrijf het in je eigen woorden. Probeer daarbij ook zo kort mogelijk te zijn. Denk hierbij aan het gebruik van lijstjes, tabellen, en pijltjes in plaats van verbindende woorden. En kom je iets tegen wat je niet helemaal snapt, zoek het dan eerst op voordat je het samenvat.

Terwijl je schrijft, probeer je samenvatting overzichtelijk te houden door het aanhouden van een duidelijke structuur. Vaak kun je de structuur van het boek overnemen en hier is ook waar dat losse papiertje dat je hebt gemaakt handig is. Geef de delen van jouw samenvatting dezelfde titels als op het papiertje.  Je kunt ook nummering gebruiken voor extra overzicht.

Als je weinig tijd hebt kun je ook al beginnen met schrijven tijdens stap 2, maar zonder de voorkennis waar de tekst over gaat is het lastiger om meteen te beginnen met samenvatten.

Stap 4 – controle
Nu is het tijd om je samenvatting te controleren. Staat alle belangrijke informatie uit je boek, extra informatie en aantekeningen erin? Is het een logisch, maar zo kort mogelijk verhaal? Snap je alles wat je hebt opgeschreven en is dit ook volgende nog duidelijk? Maak aanpassingen waar nodig of herschrijf stukken als het niet duidelijk is. Is het antwoord op al deze vragen ‘ja’, dan is je samenvatting klaar.

Stap 5 – overhoren
Alles wat overblijft is om je samenvatting nu te gaan leren. Lees ‘m goed door, het helpt om dit hardop te doen. Zo onthoud je de stof een stuk beter. Of overhoor jezelf door je hand over stukken tekst te houden. Nog beter is om samen met vrienden te overhoren, zodat jullie beide bezig zijn met de leerstof.

Overige tips

• Schrijf of print je samenvatting enkelzijdig. Zo voorkom je dat je steeds heen en weer moet draaien met je blaadje als je aan het leren bent.
• Nummer de pagina’s in een hoekje. Zo raak je het overzicht niet kwijt.
• Schrijf je samenvatting in plaats van typen. Onderzoek toont aan dat wanneer je schrijft dingen beter onthoudt dan wanneer je ze typt. Daarnaast is het makkelijker om tekeningen, tabellen, schema’s en symbolen op papier te maken dan in een Worddocument.

Al deze stappen en tips gevolgd? Dan ben jij helemaal ready voor jouw toets. Succes!

Ga hier naar het artikel ‘Hoe leer je voor een toets’.