NLES
eindexamen Alle eindexamens

Eindexamen

NLES

Dit zijn opgaven 22 t/m 28 uit het eindexamen scheikunde havo 2022 tijdvak 1.

 

Wil je bij opgave 1 starten? Ga dan naar het begin van dit examen.

 

NLES

Natriumlaurylethersulfaat (NLES) is een synthetische zeep die wordt toegepast in textielwasmiddelen en in shampoos. NLES is opgebouwd uit natriumionen en laurylethersulfaat-ionen (LES-ionen). NLES is oplosbaar in water. De reinigende werking van NLES berust op de structuur van LES-ionen. In figuur 1 zijn de structuurformule (figuur 1a), de ion-formule (figuur 1b) en de schematische notatie van het LES-ion (figuur 1c) weergegeven.

 

In figuur 2 is de reinigende werking van NLES schematisch weergegeven:

  • Een groepje vuilmoleculen dat aanwezig is op een textielvezel wordt omringd door LES-ionen (figuur 2a).
  • Het ‘vuil-LES-deeltje’ dat daarbij ontstaat, laat vervolgens los van de textielvezel en gaat tussen de watermoleculen zitten (figuur 2b).

 

 

Vraag 22 (2 punten)

Geef de naam van het type binding dat in figuur 2b gevormd is tussen de vuilmoleculen en de LES-ionen. Licht je antwoord toe op microniveau.

Vraag 23 (2 punten)

NLES kan worden geproduceerd uit palmpitolie. Bij de productie van NLES wordt uit palmpitolie eerst dodecaan-1-ol (C12H25OH) gemaakt. Dodecaan-1-ol wordt vervolgens omgezet tot NLES. In figuur 3 zijn de stappen van de productie van dodecaan-1-ol vereenvoudigd in een blokschema weergegeven.

  • Stap 1: palmpitolie wordt gehydrolyseerd tot vetzuren en glycerol, waarbij de glycerol wordt afgescheiden.
  • Stap 2: de vetzuren worden vervolgens met methanol omgezet tot esters en water. De ontstane waterlaag wordt afgevoerd.
  • Stap 3: de esters worden met waterstof omgezet tot alcoholen, waaronder dodecaan-1-ol en methanol. De methanol wordt direct afgescheiden.
  • Stap 4: dodecaan-1-ol wordt vervolgens gescheiden van de resterende alcoholen.

 

In figuur 4 is een voorbeeld van een vet dat in palmpitolie voorkomt in structuurformule weergegeven.

Bij de hydrolyse van dit vet (stap 1) ontstaan glycerol, dodecaanzuur (C12H24O2) en één ander vetzuur.

Geef de structuurformule van dit andere vetzuur. Geef het koolwaterstofgedeelte op dezelfde wijze weer als in figuur 4.

Vraag 24 (1 punt)

De scheiding in stap 4 vindt plaats op basis van verschil in kookpunt.

Geef de naam van de scheidingsmethode die wordt gebruikt in stap 4.

Vul een antwoord in.

Helaas. Het antwoord is niet juist. Probeer het nog een keer!

Klopt! Het gegeven antwoord is juist.

Vraag 25 (1 punt)

Uitgaande van figuur 3 is het aannemelijk dat bepaalde stoffen worden gerecirculeerd.

Geef de naam van een van deze stoffen en vermeld de recirculatie.

Noteer je antwoord als volgt:
De stof … wordt na stap … teruggevoerd naar stap ….

Vraag 26 (2 punten)

Dodecaan-1-ol wordt vervolgens omgezet tot NLES. Dit is met een onvolledig blokschema weergegeven in figuur 5.

  • Stap 5: dodecaan-1-ol reageert met etheenoxide tot lauryletheralcohol volgens C12H25OH + 3 C2H4O > C12H25(OC2H4)3OH.
  • Stap 6: lauryletheralcohol reageert met zwaveltrioxide tot laurylethersulfonzuur (C12H25(OC2H4)3OSO3H).
  • Stap 7: laurylethersulfonzuur wordt met een natriumhydroxide-oplossing omgezet tot een oplossing van NLES.

 

De reactor waarin stap 5 plaatsvindt, wordt op een constante temperatuur gehouden.

Geef aan of de reactie van stap 5 endotherm of exotherm is. Licht je antwoord toe met een gegeven uit figuur 5.

Vraag 27 (2 punten)

De vergelijking van de omzetting van laurylethersulfonzuur (stap 7) is als volgt:

C12H25(OC2H4)3OSO3H + OH > C12H25(OC2H4)3OSO3 + H2O

Leg uit, aan de hand van formules in deze vergelijking, dat deze omzetting van laurylethersulfonzuur een zuur-basereactie is.

Vraag 28 (3 punten)

Bereken hoeveel ton palmpitolie minimaal nodig is voor de productie van 1,0 ton NLES. Gebruik de volgende gegevens:

  • 1,0 ton = 1,0 x 103 kg.
  • De molaire massa van NLES is 421 g mol–1.
  • Uit 2,0 mol palmpitolie ontstaat 3,0 mol NLES.
  • De (gemiddelde) molaire massa van palmpitolie is 710 g mol–1.

 

Let op: op een examen verwacht een docent de hele berekening zoals in de uitwerking staat.

Vul een antwoord in.

Helaas. Het antwoord is niet juist. Probeer het nog een keer!

Klopt! Het gegeven antwoord is juist.

Ga naar de volgende opgaven van het eindexamen scheikunde havo 2022 tijdvak 1 deel 5.

Bron: examenblad.nl

 

Bekijk ook eens

studiehulp icoon Chemie in olieverf
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Chemie in olieverf
Vragen 15 t/m 21 uit eindexamen scheikunde havo 2023 tijdvak 1.
Lees meer
studiehulp icoon Palladiumvanger
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Palladiumvanger
Vragen 1 t/m 6 uit eindexamen scheikunde havo 2021 tijdvak 2.
Lees meer
studiehulp icoon Battolyser
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Battolyser
Vragen 7 t/m 15 uit eindexamen scheikunde havo 2021 tijdvak 2.
Lees meer
studiehulp icoon Lood in wijn
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Lood in wijn
Vragen 16 t/m 22 uit eindexamen scheikunde havo 2021 tijdvak 2.
Lees meer
studiehulp icoon Wasmiddel verwijdert vlekken
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Wasmiddel verwijdert vlekken
Vragen 23 t/m 28 uit eindexamen scheikunde havo 2021 tijdvak 2.
Lees meer
studiehulp icoon Toner
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Toner
Vragen 29 t/m 38 uit eindexamen scheikunde havo 2021 tijdvak 2.
Lees meer
studiehulp icoon Ethyllactaat
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Ethyllactaat
Vragen 1 t/m 8 uit eindexamen scheikunde havo 2021 tijdvak 1.
Lees meer
studiehulp icoon Lithium-ionbatterij
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Lithium-ionbatterij
Vragen 9 t/m 17 uit eindexamen scheikunde havo 2021 tijdvak 1.
Lees meer
studiehulp icoon Bromide in grondwater
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Bromide in grondwater
Vragen 18 t/m 23 uit eindexamen scheikunde havo 2021 tijdvak 1.
Lees meer
studiehulp icoon Groen is niet vers
Scheikunde | Havo | 5
Eindexamen
Groen is niet vers
Vragen 24 t/m 28 uit eindexamen scheikunde havo 2021 tijdvak 1.
Lees meer