No/Nobelium

Naam

Dit element is vernoemd naar Alfred Nobel, de uitvinder van het dynamiet en grondlegger van de Nobelprijzen. De naam werd voorgesteld door onderzoekers van het Nobel instituut in Stockholm (Zweden), die als eersten de eerste synthese van het element claimden. Deze claim hebben ze later weer moeten intrekken.

Ontdekking

In 1957 beschoten de Zweedse natuurkundigen (samen met collega’s uit Engeland en de Verenigde Staten) een target van ²⁴⁴Cm met ¹³C⁴⁺-ionen. Zij veronderstelden daarmee nobelium te hebben gemaakt volgens de reactie:

${}_{96}{}^{244}\mathrm{Cm} + {}_6{}^{13}\mathrm{C} \to {}_{102}{}^{253}\mathrm{No} +4\mathrm{n}$

Dit kon echter nergens ter wereld gereproduceerd worden.

Wie dan wel als eerste nobelium wist te maken leidde tot een verhitte discussie tussen Russen en Amerikanen.

In Amerika claimden  Glenn T. Seaborg, Albert Ghiorso (foto), John R. Walton en Torbjørn Sikkeland in 1958 de synthese van nobelium. Zij beschoten een target van curium met koolstof-11 en koolstof-12 ionen in hun nieuwe lineaire deeltjesversneller van de Universiteit van Californië in Berkeley, de HILAC (heavy ion linear accelera­tor). Ze dachten in eerste instantie nobelium-254 te hebben gemaakt maar concludeerden later dat het om nobelium-252 ging volgens

${}_{96}{}^{244}\mathrm{Cm} + {}_6{}^{12}\mathrm{C} \to {}_{102}{}^{252}\mathrm{No} +4 {}_0{}^1\mathrm{n}$

De Amerikaanse groep erkende de claim van de Zweden niet maar nam wel de voorgestelde naam nobelium over.

Vrijwel gelijk met de Amerikanen waren ook Russische onderzoekers onder leiding van Georgy N. Fljorov (foto) bezig met experimenten in hun deeltjesversneller in Dubna (nabij Moskou). Zij voerden verschillende experimenten uit die verschillende isotopen van nobelium voortbrachten. Daarvan wisten ze ook de radioactieve vervalreeksen in kaart te brengen. De Russen wilden het element joliotium noemen, naar de kerngeleerden Frédéric Joliot-Curie en zijn vrouw Iréne Joliot-Curie (de dochter van Marie Curie).

De Russen publiceerden hun resultaten pas in 1966, dus ruimschoots na de Zweden en de Amerikanen. Toch honoreerde de commissie van de samenwerkende internationale chemie- en natuurkundeorganisaties IUPAC en IUPAP in 1992 de Russische claim. Het belangrijkste argument was dat de Russen in hun experimenten het meest overtuigend het bestaan van nobelium hadden aangetoond.

Het Russische voorstel om element 102 joliotium te noemen werd echter niet gehonoreerd aangezien het in de literatuur al als nobelium bekend stond. Pas in 1997 werd officieel tot die naam besloten.

Voorkomen

Nobelium komt niet voor in de natuur.

Bereiding

De Amerikaanse ontdekkers beschoten een target van curium met koolstof-11 en koolstof-12 ionen in hun nieuwe lineaire deeltjesversneller van de Universiteit van Californië in Berkeley, de HILAC (heavy ion linear accelera­tor). Ze dachten in eerste instantie nobelium-254 te hebben gemaakt maar concludeerden later dat het om nobelium-252 ging volgens

${}_{96}{}^{244}\mathrm{Cm} + {}_6{}^{12}\mathrm{C} \to {}_{102}{}^{252}\mathrm{No} +4 {}_0{}^1\mathrm{n}$