Au/Goud

Naam

Het woord goud is afgeleid van het Germaanse ghel, dat geel betekent. In het Oudsaksisch werd het gold genoemd.

Ook in het Latijn­ staat aurum voor geel (vergelijk ook het oud Romaanse aurora voor licht of glans). Dit vind je bijvoorbeeld terug in het Frans, Spaans en andere Romaanse talen. Het elementaire symbool Au is van deze naam afgeleid.

Ontdekking

Goud is één van de oudst bekende metalen. Het werd al vóór 4.000 v. Chr. gebruikt als sieraad en ruilmiddel. De geweldige aantrekkingskracht van goud wordt beschreven in verschillende mythes (bijvoorbeeld die rond Koning Midas (foto), die alles wat hij aanraakte in goud veranderde, of Jason en de Argonauten en het gulden vlies).

De eerste munten werden geslagen uit een legering van zilver en goud door Croesus, rond 550 v. Chr. De Egyptenaren en de Chinezen  gebruikten goud al voor het vervangen van kiezen en tanden. Ook het gebruik van goudverbindingen als kleurstof is al heel oud. In 1252 werd de eerste Fiorino d’oro geslagen, een Florentijnse munt met ca. 2 gram goud.

Voorkomen

Goud staat op plaats 75 in de rangorde van de meest voorkomende elementen. Het is zeldzaam: het aandeel in de aardkorst is 4.10^-7% op basis van gewicht.

Goud komt vooral voor als me­taal (mineralogen noemen dat de gedegen toestand), bijvoorbeeld in ertsen van zilver, koper, ijzer en de platinametalen.

Er zijn ook enkele mineralen waarin goud voorkomt, bijvoorbeeld:

Winning

De belangrijkste wingebieden liggen in Zuid-Afrika (Witwatersrand), Rusland (Siberië), Canada, de Verenigde Staten van Amerika (Californië, Colorado, Alaska), Brazilië, Australië, Chili, Irian Barat (West Irian), Zimbab­we, Colombia en de Dominicaanse Repu­bliek. De EU heeft met de Critical Raw Materials Act in 2022 het element goud op de lijst van schaarse en strategische grondstoffen gezet.

Bereiding

Vroeger

De eenvoudigste manier om goud te verkrijgen is om zand of grond uit te wassen met water. Denk bijvoorbeeld aan de ‘goldrush’ in de Verenigde Staten. Een meer chemische manier om het edelmetaal te verkrijgen is de extractie van goud bevattend gesteente met kwik. Deze methode werd al rond circa 1500 v. Chr. toegepast (zie ook 80 – kwik).

Tegenwoordig

Vandaag de dag is de productie van goud lonend bij de aanwezigheid van ongeveer vier gram goud per ton gesteente. Goudertsen wordt opgelost in kwik, waarna het kwik wordt uit gedestilleerd. Het resultaat is ruw goud (90 % zuiver), dat door omsmel­ten verder is te zuiveren.

Een andere manier is het goud uit te logen met een cyanide oplossing in de aanwezigheid van zuurstof (via het inleiden van lucht). Daarbij ontstaat een cyanide complex:

$4 \mathrm{Au} + 8 \mathrm{NaCN} + {\mathrm{O}}_2 + 2 {\mathrm{H}}_2\mathrm{O} \to 4 \mathrm{NaAu}{\left(\mathrm{Cn}\right)}_2 + 4 \mathrm{NaOH}$

Het goud kan uit het complex worden vrijgemaakt door elektrolyse, of door reductie met zinkstof

$2 \mathrm{NaAu}{\left(\mathrm{CN}\right)}_2 + \mathrm{Zn} \to {\mathrm{Na}}_2\mathrm{Zn}{\left(\mathrm{CN}\right)}_4 + 2 \mathrm{Au}$

Uit het gevormde ruwe goud is via elektrolytische weg zuiver goud (meer dan 99,95 %) te verkrijgen.

Ook het anodeslib, dat overblijft bij de winning van zilver en andere metalen, dient meer en meer als bron voor goud. Na vloeistof-vloeistofextractie of ionenwisseling, wordt via elektrolyse goud gevormd.