Ag/Zilver

Naam

Het woord zilver is afgeleid van oud-Saksische silubar, dat in het oud-Hoog­duits silbar werd en in het nieuw-Hoogduits silber. De betekenis van dit woord is niet bekend. De mid­deleeuwse alchemisten verbonden zilver vanwege de prachtige glans met de godin van de maan (Luna). Het allereerste sym­bool voor dit metaal was dan ook een halve maan.

Het symbool voor zilver (Ag) is afkomstig van de benaming argentum uit het Latijn. Dat is net als het Griek­se woord argyros van Indo-Europese oorsprong en betekent zoveel als wit blinkend of helder wit.

Ontdekking

Zilver is al bekend sinds ongeveer drieduizend jaar voor Christus, onder meer in Egypte en in het gebied langs de rivier de Eufraat. Het werd daar in metallische (‘gedegen’) toestand aangetroffen. Later werd veel zilver gewonnen in de Spaanse zilver­mijnen, in Klein-Azië en Griekenland. Men was destijds ook al in staat het te isoleren uit loodertsen zoals galena (hoofdzakelijk loodsulfide).

De zilver ­winning in Mid­den-Europa (onder andere Duitsland, Oostenrijk en Hongarije) stamt uit de vroe­ge Middeleeuwen. Na 1500 is veel zilver ingevoerd vanuit Midden- en Zuid-Ameri­ka. De trans­por­ten van zilver en goud uit dit gebied waren een aan­trek­kelijke prooi voor zeerovers (denk aan de verove­ring van de zilvervloot door Piet Hein).

Voorkomen

Zilver is het 68^e element op de lijst van meest voorkomende elementen. Het is dus behoorlijk zeldzaam. Het gewichtsaandeel in de aardkorst bedraagt 7,5.10^-6%.

Zilver is zowel in ‘gedegen’ toestand (als me­taal) aan te treffen, als in verbin­din­gen. De belangrijkste mineralen zijn:

Zilver komt ook (meestal in kleine hoeveelheden) voor in ertsen of mineralen waaruit goud, lood, koper en zink wor­den gewonnen.

In gedegen toestand wordt zilver gevonden in Duitsland, de Verenig­de Staten van Amerika, Italië en Bolivia.

Winning

De belangrijkste wingebieden voor zilverertsen liggen in Mexico, Peru, Rusland (Aziati­sche deel), de Verenigde Staten van Ame­ri­ka, Canada (Ontari­o), Australië, Chili, Ja­pan, Chi­na, de Filippijnen en Zuid-Afrika.

Ook in Europa wordt op veel plaatsen zilver gewonnen, onder andere in Polen, Spanje, Zwe­den, het voormalige Joegoslavië, Grieken­land, Roemenië, Duitsland, Tsjechië en Italië (Sardinië). Het belang daarvan neemt sterk af ten voordele van de winning als bijproduct bij de bereiding van lood, koper en zink.

Bereiding

Vroeger

Zilver werd meestal bereid uit het zilvererts argentiet. Door smelten en oxideren van het sulfide met behulp van lucht werd het metaal verkre­gen, meestal gelegeerd met lood of andere metalen. Door omsmelten werd het lood (of andere aanwezige metalen) verwij­derd. Reeds vanaf ca. 3000 v. Chr. was men in staat zilver en lood te scheiden.

Tegenwoordig

Een groot deel van de wereldbehoefte aan zilver wordt vervuld via terug­winning uit ge­bruikt zilver. Dat vindt plaats met verschillende methoden: onder andere elektrolyse; het neerslaan met onedele metalen als ijzer of zink; en ionen­wisse­ling.

Nieuw geproduceerd zilver is vooral een bijproduct van de bereiding van andere metalen, zoals goud, koper, lood, nikkel en zink. Daarvoor wordt het zogenaamde anodeslib verwerkt, het afvalmateriaal van de productie van de genoemde metalen. Men lost het op in warm zwavelzuur, waarbij een niet oplosbaar, zilverhoudende restant achterblijft. Hieruit is zilver te verkrijgen door het te smelten en eventueel aanwezige andere metalen te verwijderen.

Het gevormde ruwe zilver is te zuiveren via elektrolyse volgens het Möbius-procédé. Hierbij wordt het ruwe zilver als anode (in een zak van polyprop­een) geplaatst in een aange­zuurde ­zilver­nitraat­oplos­sing. Bij de elek­trolyse lost de anode op; op de kathode slaat zeer zuiver (> 99,99 %) zilver neer. Dit wordt continu afgeschraapt en verwijderd.

Een wat oudere methode is het oplossen van zilver uit fijnge­maakte zilverertsen met behulp van cyanide of kwik (amalgaam).

In het cyanideproces wordt tevens geoxi­deerd,  bijvoor­beeld:

$2 {\mathrm{Ag}}_2\mathrm{S} + 10 \mathrm{NaCN} + {\mathrm{O}}_2 + 2 {\mathrm{H}}_2\mathrm{O} \to 4 \mathrm{Na}­\left[\mathrm{Ag}{\left(\mathrm{CN}\right)}_2\right] + 2 \mathrm{NaSCN} + 4 \mathrm{NaOH}$

Het zilver wordt uit het cyani­decomplex neerge­slagen met zinkstof. Daarna volgt schei­ding en zuivering.

Bij het amalgaamproces wordt zilver uit het zilvererts – al dan niet na omzetten in de gewens­te vorm – opgelost in kwik, bijvoorbeeld:

$2 {\mathrm{Ag}}_3{\mathrm{AsS}}_3 + 3 {\mathrm{CuCl}}_2 \to 6 \mathrm{AgCl} + 3 \mathrm{CuS} + {\mathrm{As}}_2{\mathrm{S}}_3$

.

$\mathrm{AgCl} + \mathrm{Cu} + \mathrm{Hg} \to \mathrm{CuCl} + \mathrm{AgHg}$

Het kwik wordt door destilla­tie verwijderd. Het verkregen zilver kan vervol­gens nog verder gezuiverd worden. Dit proces was vroeger vooral gangbaar bij het winnen van zilver uit hoornzilver (AgCl).

Als zilver in lood- of zinkertsen voorkomt, wordt het gewon­nen door het erts eerst om te zetten in vloei­baar metaal, zink toe te voegen en vervolgens langzaam af te koelen. De korst van zink en zilver die hierbij ontstaat, wordt verwijderd en het zink wordt afge­destilleerd. Het zilver wordt voor levering in staven gegoten. De zuiverheid bedraagt 99,9 %.