Aangezien arseen haast niet waren op te sporen, zijn arseenverbindingen lange tijd populaire gifstoffen geweest onder criminelen en ongeduldige erfgenamen. Tegelijkertijd werden ze gebruikt als ingrediënt van versterkende drankjes en brouwsels (bijvoorbeeld kaliumarsenaat) en in serieuze geneesmiddelen, onder andere voor syfilis. Het metalloïde is vandaag de dag een cruciale component in halfgeleiders voor zonnecellen, LED’s en lasers. Het wordt daarbij vaak gecombineerd met elementen uit groep 3 (gallium en indium). Daarnaast is het een legeringselement voor lood. Puur arseen is het meest stabiel in een grijze, metaalachtige vorm, maar er is ook geel en zwart arseen.

Symbool

As

Protonen/elektronen

33

Groep

15

Isotopen

75As

Periode

4

Elektronenconfiguratie

[Ar] 4s2 3d10 4p3

Blok

p

Elektronencofiguratie Bohr

2,8,18,5

Bij kamertemperatuur

vast

Elektronegativiteit

2,2 (Pauling)

Dichtheid

5700 kg m-3

Atoomstraal

121 . 10-12 m

Smeltpunt

817 oC (1090 K)

Relatieve atoommassa

74.9216

Kookpunt

614 oC (887 (sublimeert) K)

Soortelijke warmte

-

Warmtegeleidingscoëfficiënt

-

Selecteer

Toepassingen
Naam & ontdekking
Voorkomen
Bereiding
Beeld en audio
Toepassingen

Toepassingen

Naam & ontdekking

Voorkomen

Bereiding

Beeld en audio

Toepassingen

Lichtgevende diode

Lichtgevende diodes, kortweg LED’s (oorspronkelijk een afkorting van light emitting diodes), zijn opto-elektronische componenten opgebouwd uit halfgeleiders. Bij de zogenaamde p-n-over­gang zenden ze – afhankelijk van de gebruikte materialen – rood, oranje, geel, groen of blauw licht uit. LED’s met galliumarsenide bijvoorbeeld, geven rood licht. Ook arseniden van germanium en indium worden toegepast.

Laserdiode

Een bijzondere variant van de LED is de laserdiode. Deze levert coherent, monochromatisch laserlicht met een relatief hoog vermogen (enkele Watts). De meest gebruikte rode laserdiodes bevatten galliumarsenide (GaAs). Dit is met afstand het meest gebruikte lasertype waarvan jaarlijks vele honderden miljoenen exemplaren worden geproduceerd. Je vindt de rode laserdiodes bijvoorbeeld in CD- en DVD-spelers.

Zonnecellen

Zonnecellen met laagjes galliumarsenide (GaAs) hebben een hoog rendement (ruim 25%). Vanwege hun relatief hoge prijs vind je ze vooral in ‘high performance’ toepassingen zoals in zonnepanelen voor de ruimtevaart (onder andere voor de Hubble-telescoop).

Deze zonnecellen worden ook toegepast in zonne-auto’s voor de prestigieuze ‘World Solar Challenge’. Vaak gaat het daarbij om ‘space rejects’, voor de ruimtevaart afgekeurde zonnecellen. De bekendste Nederlandse deelnemer aan deze race dwars door Australië (van Darwin naar Adelaide) is de Nuna, gebouwd door studenten van de Technische Universiteit Delft. De Nuna wist de race vier keer op rij te winnen. Overigens was de zesde versie van de Nuna uitgerust met silicium zonnecellen.

Meer toepassingen

Als element en in legeringen

  • Metallurgie: verbeteren van koper- en loodlegeringen (onder andere de loodplaten van accu’s)
  • Arseen-74 wordt gebruikt voor het lokaliseren van tumoren.

In verbindingen

IR-venstersGaAs, As2S3
KeramiekAsCl3
Pigment:
Orpiment of koningsgeelAs2S3
Parijs groenkoperacetoarsenaat
VuurwerkAs4S4

Naam

De naam arseen is afgeleid van het Griekse arsenikon of het Latijnse arsenicum, voor gele verfstof. Het citroengele mine­raal orpi­ment (As2S3, foto) werd al in de Oudheid als pigmentstof gebruikt. Een diepere oorsprong voor de benaming is het Arabische az-zernik, dat kleurstof uit Perzië betekent. Ook het Perzische zemi, dat goudkleur betekent, staat met deze naam in verband.

Een andere veronderstelling is dat de naam is afgeleid van het Griekse arseni­kos, dat mannelijk betekent. Alchemisten kenden aan meta­len een mannelijk of vrouwelijk symbool toe, afhan­kelijk van de eigenschappen. Het toevoegen van arseen aan koper verhoogt de hardheid van dat metaal en daarom werd arseen met mannelijkheid geassocieerd.

Ontdekking

Arseenverbindingen werden al door de Grieken gebruikt als geneesmiddel, bijvoorbeeld arseentrioxide bij bloedarmoede. De mineralen orpiment en realgar werden in de Oudheid gebruikt als ontha­ringsmiddel en als grondstof in cosmetica. Arseen (realgar) werd ook gebruikt om zilveren voorwerpen een goudkleur te geven.

De zuivering van arseentrioxide is al rond 700 v. Chr. door Arabische alchemisten beschreven. Aan het eind van de negende eeuw beschreef de Arabische arts Abu Bekrer Razi de genezende werking van arseen(trioxide) bij bloedarmoede, huid- en zenuwaandoeningen.

De Duitse filosoof/theoloog/alchemist Albertus Magnus (foto) iso­leerde arseen al rond 1250. Hij verhitte arseen­sulfide (As2S3) met zeep, waar­bij arseen sublimeerde.

In 1649 bevatten alchemistisch handboeken twee bereidings­wij­zen voor het maken van elemen­tair arseen.

Pas veel later – in het begin van de negentiende eeuw – kwam structureel onderzoek naar het element arseen op gang, met name door de Zweedse chemicus Jöns Jacob Berzelius.

Voorkomen

Arseen is redelijk zeldzaam – het staat nummer 54 in de rangorde van voorkomen in de aardkorst. Het aandeel bedraagt 1,8.10-4 % op gewichtsbasis.

Het is aan te treffen in de vorm van het arsenide of sulfoarse­nide in een groot aantal mineralen, bijvoorbeeld:

AllemontietSbAs met As of Sb
ArsenolietAs2O3
ArsenopyrietFeAsS
ClaudetietAs2O3
GersdorffietNi­AsS
KobaltietCo­AsS
Niccoliet of nikkelienNiAs
Orpiment (foto)As2S3
ProustietAg3AsS3
RammelsbergietNiAs2
RealgarAsS
Saffloriet(Co,Fe)As
SperrylietPtAs2

Arseen wordt ook in ‘gedegen’ toestand (als metaal) aange­troffen.

Ook in zwavel, steenkool, aardolie, zee- en mineraalwa­ter komt arseen voor.

Winning

De belangrijkste wingebieden liggen in Frankrijk, Nami­bië, Rusland, Mexico, Peru, Canada, Taiwan, Japan, Duits­land, China, Portugal en Zweden. De EU heeft met de Critical Raw Materials Act in 2022 het element arseen op de lijst van schaarse en strategische grondstoffen gezet.

Bereiding

Vroeger

Arseen werd bereid door arsenopyriet (FeAsS) te verhit­ten in een zuurstofvrije atmosfeer, waarbij arseen subli­meerde.

Tegenwoordig

Men bereidt arseenoxide (As2O3) vooral door reductie met koolstof. Het oxide is afkomstig uit erts of uit vliegas, ge­vormd bij het roosten van koper-, lood- of kobaltertsen. Het verkregen arseen is zo nodig te zuiveren door sublimatie.

Het verhitten van arsenopyriet (FeAsS) of löllingiet (FeAs2) tot 700 °C leidt ook tot de vorming van zuiver arseen. Deze methode alleen gebruikt om kleine hoeveelheden te verkrijgen, of om een dunne laag arseen op een spiegel aan te brengen.

Tenslotte levert de reductie van arseenchloride met waterstof zeer zuiver arseen, onder andere voor toepassingen in halfgeleiders.

Bekijk foto’s en filmpjes
filmpje icoon Arseen - Periodic Videos
Filmpje
Arseen - Periodic Videos
Bekijk het filmpje
afbeelding icoon Elektronenschillen arseen
Afbeelding
Elektronenschillen arseen
Bekijk de afbeelding
afbeelding icoon Arseen
Afbeelding
Arseen
Bekijk de afbeelding
afbeelding icoon Arseen nodule
Afbeelding
Arseen nodule
Bekijk de afbeelding
afbeelding icoon Arseenvlam
Afbeelding
Arseenvlam
Bekijk de afbeelding
afbeelding icoon Arseen
Afbeelding
Arseen
Bekijk de afbeelding
Beluister podcasts (Engels)
podcast icoon Arseen - Social Society of Chemistry
Podcast
Arseen - Social Society of Chemistry
Luister de podcast

Scheikunde studeren

Wat vinden zij van de studies en het werk?

studieorientatie icoon Foute keuzes bestaan niet
Hbo | Chemie
Studie
Foute keuzes bestaan niet
Judesha vertelt over haar studiekeuze proces.
Bekijk het artikel
studieorientatie icoon Diploma (bijna) gehaald en nu!?
Hbo | Chemie
Studie
Diploma (bijna) gehaald en nu!?
Lees waarom Femke koos voor het hbo na het vwo.
Bekijk het artikel
studieorientatie icoon Goed persoonlijk contact met docenten Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Goed persoonlijk contact met docenten
Matthew koos na het mbo voor de opleiding Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Tom loopt stage bij Teijin Aramid Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Stage
Tom loopt stage bij Teijin Aramid
Tom is student Chemische Technologie en laat zijn stagewerkplek zien.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Chemie is alles op kleine schaal Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Chemie is alles op kleine schaal
Adinda neemt je mee naar de hbo-opleiding Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Jij en chemie? Dat geloof ik niet Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Jij en chemie? Dat geloof ik niet
Elisa is nu vierdejaarsstudent Chemie in Amsterdam.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Bo koos voor Chemische Technologie Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Bo koos voor Chemische Technologie
Bo is enthousiast over haar hbo-opleiding. Bekijk de filmpjes.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon We hebben hier een geweldig lab Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
We hebben hier een geweldig lab
Sanne, Justus en Boyd vertellen waarom zij kozen voor Utrecht.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Chemische Technologie studeren in Groningen Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Chemische Technologie studeren in Groningen
Wenke en Jeroen laten je zien wat de opleiding inhoudt.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Inge studeert nu verder aan de TU Eindhoven Indicatie dat de post een filmpje is
Wo | Techniek & Ontwerp
Studie
Inge studeert nu verder aan de TU Eindhoven
Daarvoor rondde ze met succes de hbo-opleiding Applied Science af.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon In het eerste jaar deed ik een project over bier Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
In het eerste jaar deed ik een project over bier
Livai was nog maar 16 jaar toen hij begon met Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Werken aan nieuwe technieken voor windenergie Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Werken aan nieuwe technieken voor windenergie
Vierdejaars student Mart vindt zijn hbo-opleiding top!
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Risheet doet twee hbo-opleidingen Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Risheet doet twee hbo-opleidingen
Hij vertelt hoe hij de hbo-opleidingen BML en Chemie combineert.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Ik voelde mij snel thuis in deze studie
Hbo | Chemie
Studie
Ik voelde mij snel thuis in deze studie
Volgens Hylke doorgrond je met de juiste formules elk proces.
Bekijk het interview
studieorientatie icoon Chemie is meer dan alleen maar deeltjes Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Chemie is meer dan alleen maar deeltjes
Ontdek de studie Chemische Technologie samen met Miriam!
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Je bent bij deze studie geen nummer!
Hbo | Chemie
Studie
Je bent bij deze studie geen nummer!
Lees hoe Marjolein Chemische Technologie vindt.
Bekijk het interview
studieorientatie icoon Hoe is dat eigenlijk, chemie studeren?
Hbo | Chemie
Studie
Hoe is dat eigenlijk, chemie studeren?
De wereld van chemie is groter dan je denkt.
Bekijk het interview
studieorientatie icoon Ik haalde vroeger zesjes voor scheikunde Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Ik haalde vroeger zesjes voor scheikunde
Student Sanne vertelt over de studie Chemie aan de HAN.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Je hoeft geen nerd of slimbo te zijn Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Je hoeft geen nerd of slimbo te zijn
Proef de sfeer bij de opleiding Chemie in Rotterdam.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Het mooie aan deze studie zijn de grote labs Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Het mooie aan deze studie zijn de grote labs
Studenten laten je alle ins and outs zien van hbo Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Praktijklessen vind ik leuk om te doen Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Praktijklessen vind ik leuk om te doen
Nighel studeert Chemie, bekijk zijn filmpje!
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Vicky vond de bètavakken leuk Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Vicky vond de bètavakken leuk
Bij Chemische Technologie zit ze nu op haar plek.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Ik leer ook van dingen naast mijn studie Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Ik leer ook van dingen naast mijn studie
Nick studeert Chemie en heeft een top tijd.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Positief bijdragen aan het leven van mensen
Hbo | Chemie
Studie
Positief bijdragen aan het leven van mensen
Anna, David en Joeri kijken terug op hun studietijd.
Bekijk het interview
studieorientatie icoon Wij studeren Chemische Technologie Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Wij studeren Chemische Technologie
Valerie en Roel geven je een rondleiding bij hun opleiding.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Scheikunde ontdek je pas tijdens het studeren Indicatie dat de post een filmpje is
Wo | Chemie
Studie
Scheikunde ontdek je pas tijdens het studeren
De studie scheikunde iets voor jou?
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Je bent wel met serieus werk bezig Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Je bent wel met serieus werk bezig
Docenten en studenten vertellen over de hbo-studie Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Medicijnen maken van rotte appels Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Medicijnen maken van rotte appels
Uniek project van studenten Chemische Technologie.
Bekijk het filmpje