De naam van barium, het zwaarste stabiele aardalkalimetaal, is afgeleid van barys, het Griekse woord voor zwaar. ‘Bologna-stenen’ – lichtgevende kiezels – waren al in de middeleeuwen bekende bariumhoudende stenen. In 1774 werd het element (in de vorm van zijn oxide) voor het eerst uit de mineralen geïsoleerd. Barium is een zilverwit vervormbaar metaal dat in lucht direct dof wordt.

Symbool

Ba

Protonen/elektronen

56

Groep

2

Isotopen

130Ba, 132Ba, 134Ba, 135Ba, 136Ba, 137Ba, 138Ba

Periode

6

Elektronenconfiguratie

[Xe] 6s2

Blok

s

Elektronencofiguratie Bohr

2,8,18,18,8,2

Bij kamertemperatuur

vast

Elektronegativiteit

1,0 (Pauling)

Dichtheid

3620 kg m-3

Atoomstraal

217 10-12m

Smeltpunt

727 oC (1000 K)

Relatieve atoommassa

137.34

Kookpunt

1897 oC (2170 K)

Soortelijke warmte

204 J kg-1K-1

Warmtegeleidingscoëfficiënt

18 W m-1K-1

Selecteer

Toepassingen
Naam & ontdekking
Voorkomen
Bereiding
Beeld en audio
Toepassingen

Toepassingen

Naam & ontdekking

Voorkomen

Bereiding

Beeld en audio

Toepassingen

Gasvanger radiobuis

Barium dient als gasvanger (getter) in luchtle­dige elektronenbui­zen (bekend van de ‘ouderwetse’ radiobuizen). Het bindt zuurstof, stikstof en waterstof. De damp van barium reageert met deze restgassen en de hierbij gevorm­de vaste stoffen zetten zich als spiegel op de glas­wand af.

Smeermiddel(additief)

Bariumstearaat en bariumlauraat worden gebruikt als smeermiddel in vliegtuigen en vrachtwagens en in de industrie. Ze zijn bestand tegen relatief hoge temperaturen (tot ca. 150 °C).

Vul- en kleurstof voor papier

Het papierpigment ‘blanc fixe’ heet ook wel permanent wit of barietwit – dat laatste omdat het voornamelijk uit bariumsulfaat (BaSO4) bestaat. Dat is bestand tegen licht en lucht en dient behalve als pigment ook als vulstof. Je vindt het ook in fotografisch papier (vanwege het grote reflecteren­de vermogen), in katoen, behang­selpapier, verf, kunststof, rubberar­tike­len, glas, kit en sierpleister.

Vuurwerk

Bariumchromaat (BaCrO4) zorgt in vuurwerk voor een speciale groene kleur. Barium­nitraat (Ba(NO3)2) is om die reden vaak in Ben­gaals vuur te vinden. Ook bariumchloraat (Ba(ClO3)2) wordt veel in vuurwerk toege­past. Het dient dan ook als zuurstofleverancier. In lichtkogels dient bariumperoxide (BaO2) als oxidator.

Maagfoto

Bariumpap (BaSO4) is een veelgebruikt contrastmiddel voor het maken van röntgenfo­to’s bij onder­zoek van het spijsverteringska­naal.

Glas

Bariumverbindingen (oxides, hydroxides en carbonaten) verhogen de brekingsindex en hardheid van het glas. Dit glas wordt gebruikt voor glasvezelkabels, breekbare lampen en speciale lenzen. Ook remt bariumglas de röntgenstraling; het is daarom te vinden in ‘ouderwetse’ beeldschermen en TV’s met een kathodestraalbuis. Bariumglas is ook een alternatief voor kristalglas in kroonluchters.

Pigment

Diverse bariumverbindingen dienen als pigment. Barietgeel (BaCrO4) is te vinden in glas, keramiek en porselein. Voor wit keramiek wordt onder meer bariumcarbonaat (BaCO3) gebruikt. Het verfpigment lithopoonwit is een mengsel van bariumsulfaat (BaSO4) en zinkzulfide (ZnS). Het maakt verf ongevoelig voor de inwerking van zwavelverbindingen.

Boormodder

Bij olie- en gasboringen wordt –boormodder– gebruikt, een geconcentreerde oplossing van bariet (bariumsulfaat, BaSO4) met een hoge dichtheid. Ze zorgen voor een voldoende hoge spoelingsdruk onderin het boorgat. Tachtig procent van het geproduceerde bariet wordt hiervoor gebruikt.

Meer toepassingen

Als element en in legeringen

  • desoxidatiemiddel bij staalbereiding
  • harden van lood (bv voor accu’s)

In verbindingen

betontoevoeging (voor afscherming in kernreactoren)BaSO4
bleekmiddel voor stro, zijdeBaO2
droogmiddelBaO
explosievenBaO2
fruit- en wijnbouwbeschermingsmiddelbariumpolysul­fiden
gasdroogmiddelBa(ClO4)2
harden van staalBaCl2
keramiekBaCO3
keramische magneetbariumferriet
licht- en warmtebescherming in kunststoffenBaO
lucifersBaCrO4
ontkleuring van loodglasBaO2
rattengifBaCO3
reinigen van olieBa(OH)2
scheerpoederBaS
waterafstotend maken van textielbariumstearaat
waterontharderBaCl2, Ba(OH)2

Naam

De naam barium is afgeleid van het Griekse woord barys, dat zwaar betekent. Al vóórdat het element zelf werd geïsoleerd noemde men het oxide al bariet.

Ontdekking

De in de middeleeuwen bekende ‘Bologna-stenen’ – lichtgevende kiezels – bevatten bariummineralen. In 1602 werd daar voor het eerst serieus studie van gemaakt door de Italiaanse schoenmaker en alchemist Vicenzo Casciarola.

In 1774 isoleerde de Duits-Zweedse chemicus Carl Wilhelm Scheele (foto) voor het eerst bariumoxide. Hij toonde hij aan dat het een tot dan toe onbekend oxide betrof. De Britse chemicus Humphry Davy was in 1808 de eerste die metallische barium verkreeg, via elektrolyse van gesmolten bariumzouten.

Voorkomen

Barium staat op plaats veertien in de lijst van meest voorkomende elementen in de aardkorst, met een gewichtsaandeel van 0,0425%.

Het is te vinden in vele mineralen, zoals:

ba­riet of zwaarspaat (foto)BaSO4
norsethietBaMg(CO3)2
sambortietBaSi2O5
witherietBaCO3

Winning

De belangrijkste wingebieden liggen in China, Rusland, Mexico, India, Turkije, de Verenigde Staten van Ameri­ka, Ierland, Thailand, Frankrijk, Duitsland, Italië, Marokko en verschillende andere plaatsen in Noord-Afrika.

De EU heeft met de Critical Raw Materials Act in 2022 het element barium op de lijst van schaarse en strategische grondstoffen gezet.

Bereiding

Vroeger

De Britse chemicus Humphry Davy maakte in 1808 het eerste (redelijk onzuivere) metallische barium via elek­troly­se van een mengsel van vochtig bariumhy­droxide en kwikoxide. Hij verkreeg vooral  bariumamalgaam, de verbinding met kwik.

De Duitse chemicus Robert Bunsen slaagde er in 1855 in, samen met zijn Britse collega Augustus Matthies­sen, zuiver barium te verkrijgen door elektro­lyse van een mengsel van gesmol­ten barium- en ammo­ni­umchloride.

Tegenwoordig

Tegenwoordig maakt men barium uitgaand van bariumcarbonaat. Dat levert bij sterke verhitting in de aanwezigheid van koolstof zuiver bariumoxide:

BaCO3  +  C    BaO + 2 CO

dat vervolgens met silicium of alu­minium wordt gereduceerd bij een temperatuur van ca. 1.100 °C (in vacuüm). Hierbij ontstaat zuiver barium, dat bij deze temperatuur wordt afgedestilleerd:

4 BaO + 2 Al   Ba(AlO2)2 + 3 Ba

Barium is ook te verkrijgen door elektrolyse van gesmolten bariumchloride.

Bekijk foto’s en filmpjes
filmpje icoon Barium - Periodic Videos
Filmpje
Barium - Periodic Videos
Bekijk het filmpje
afbeelding icoon Elektronenschillen Barium
Afbeelding
Elektronenschillen Barium
Bekijk de afbeelding
afbeelding icoon Barium stukje
Afbeelding
Barium stukje
Bekijk de afbeelding
afbeelding icoon Barium stukje
Afbeelding
Barium stukje
Bekijk de afbeelding
afbeelding icoon Barium in glas
Afbeelding
Barium in glas
Bekijk de afbeelding
afbeelding icoon Barium stukje
Afbeelding
Barium stukje
Bekijk de afbeelding
Beluister podcasts (Engels)
podcast icoon Barium - Royal Society of Chemistry
Podcast
Barium - Royal Society of Chemistry
Luister de podcast

Scheikunde studeren

Wat vinden zij van de studies en het werk?

studieorientatie icoon Medicijnen maken van rotte appels Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Medicijnen maken van rotte appels
Uniek project van studenten Chemische Technologie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Chemische Technologie studeren in Groningen Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Chemische Technologie studeren in Groningen
Wenke en Jeroen laten je zien wat de opleiding inhoudt.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Positief bijdragen aan het leven van mensen
Hbo | Chemie
Studie
Positief bijdragen aan het leven van mensen
Anna, David en Joeri kijken terug op hun studietijd.
Bekijk het interview
studieorientatie icoon Goed persoonlijk contact met docenten Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Goed persoonlijk contact met docenten
Matthew koos na het mbo voor de opleiding Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Chemie is alles op kleine schaal Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Chemie is alles op kleine schaal
Adinda neemt je mee naar de hbo-opleiding Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Je bent wel met serieus werk bezig Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Je bent wel met serieus werk bezig
Docenten en studenten vertellen over de hbo-studie Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Chemie is meer dan alleen maar deeltjes Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Chemie is meer dan alleen maar deeltjes
Ontdek de studie Chemische Technologie samen met Miriam!
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Werken aan nieuwe technieken voor windenergie Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Werken aan nieuwe technieken voor windenergie
Vierdejaars student Mart vindt zijn hbo-opleiding top!
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Ik leer ook van dingen naast mijn studie Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Ik leer ook van dingen naast mijn studie
Nick studeert Chemie en heeft een top tijd.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Je bent bij deze studie geen nummer!
Hbo | Chemie
Studie
Je bent bij deze studie geen nummer!
Lees hoe Marjolein Chemische Technologie vindt.
Bekijk het interview
studieorientatie icoon Vicky vond de bètavakken leuk Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Vicky vond de bètavakken leuk
Bij Chemische Technologie zit ze nu op haar plek.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Inge studeert nu verder aan de TU Eindhoven Indicatie dat de post een filmpje is
Wo | Techniek & Ontwerp
Studie
Inge studeert nu verder aan de TU Eindhoven
Daarvoor rondde ze met succes de hbo-opleiding Applied Science af.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Je hoeft geen nerd of slimbo te zijn Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Je hoeft geen nerd of slimbo te zijn
Proef de sfeer bij de opleiding Chemie in Rotterdam.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Het mooie aan deze studie zijn de grote labs Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Het mooie aan deze studie zijn de grote labs
Studenten laten je alle ins and outs zien van hbo Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Jij en chemie? Dat geloof ik niet Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Jij en chemie? Dat geloof ik niet
Elisa is nu vierdejaarsstudent Chemie in Amsterdam.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Wij studeren Chemische Technologie Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Wij studeren Chemische Technologie
Valerie en Roel geven je een rondleiding bij hun opleiding.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Diploma (bijna) gehaald en nu!?
Hbo | Chemie
Studie
Diploma (bijna) gehaald en nu!?
Lees waarom Femke koos voor het hbo na het vwo.
Bekijk het artikel
studieorientatie icoon Praktijklessen vind ik leuk om te doen Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Praktijklessen vind ik leuk om te doen
Nighel studeert Chemie, bekijk zijn filmpje!
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon In het eerste jaar deed ik een project over bier Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
In het eerste jaar deed ik een project over bier
Livai was nog maar 16 jaar toen hij begon met Chemie.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Bo koos voor Chemische Technologie Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Bo koos voor Chemische Technologie
Bo is enthousiast over haar hbo-opleiding. Bekijk de filmpjes.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Hoe is dat eigenlijk, chemie studeren?
Hbo | Chemie
Studie
Hoe is dat eigenlijk, chemie studeren?
De wereld van chemie is groter dan je denkt.
Bekijk het interview
studieorientatie icoon Tom loopt stage bij Teijin Aramid Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Stage
Tom loopt stage bij Teijin Aramid
Tom is student Chemische Technologie en laat zijn stagewerkplek zien.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Scheikunde ontdek je pas tijdens het studeren Indicatie dat de post een filmpje is
Wo | Chemie
Studie
Scheikunde ontdek je pas tijdens het studeren
De studie scheikunde iets voor jou?
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Ik voelde mij snel thuis in deze studie
Hbo | Chemie
Studie
Ik voelde mij snel thuis in deze studie
Volgens Hylke doorgrond je met de juiste formules elk proces.
Bekijk het interview
studieorientatie icoon Risheet doet twee hbo-opleidingen Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Risheet doet twee hbo-opleidingen
Hij vertelt hoe hij de hbo-opleidingen BML en Chemie combineert.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Ik haalde vroeger zesjes voor scheikunde Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
Ik haalde vroeger zesjes voor scheikunde
Student Sanne vertelt over de studie Chemie aan de HAN.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon We hebben hier een geweldig lab Indicatie dat de post een filmpje is
Hbo | Chemie
Studie
We hebben hier een geweldig lab
Sanne, Justus en Boyd vertellen waarom zij kozen voor Utrecht.
Bekijk het filmpje
studieorientatie icoon Foute keuzes bestaan niet
Hbo | Chemie
Studie
Foute keuzes bestaan niet
Judesha vertelt over haar studiekeuze proces.
Bekijk het artikel