80
Hg/Kwik
Kwik is al bekend sinds de oudheid. Het is het enige metallische element dat vloeibaar is bij kamertemperatuur. De naam is afgeleid van ‘levendig’ (kwik), vloeibaar zilver. Het is een giftig element, met name de inademing van kwikdampen vormt een gezondheidsrisico. Kwik is daarom verboden in de meeste alledaagse toepassingen. De eenheid voor bloeddruk herinnert nog aan het gebruik van kwik voor drukmeting.
Symbool
Hg
Protonen/elektronen
Groep
Isotopen
196Hg, 198Hg, 199Hg, 200Hg, 201Hg, 202Hg, 204Hg
Periode
6
Elektronenconfiguratie
[Xe] 6s2 4f14 5d10
Blok
d
Elektronencofiguratie Bohr
2,8,18,32,18,2
Bij kamertemperatuur
vloeibaar
Elektronegativiteit
1,4 (Pauling)
Dichtheid
13546 kg m-3
Atoomstraal
152 . 10-12 m
Smeltpunt
-39 oC (234 K)
Relatieve atoommassa
200.59
Kookpunt
357 oC (630 K)
Soortelijke warmte
138 J kg-1K-1
Warmtegeleidingscoëfficiënt
10.4 W m-1K-1
Selecteer
Toepassingen
Naam & ontdekking
Voorkomen
Bereiding
Beeld en audio
Toepassingen
Toepassingen
Wegverlichting, hoogtezon
Gasontladingsbuizen met kwikdamp (zie ook 10 – Neon) leveren licht met een vrij hoog aandeel ultraviolette straling. Lagedruklampen produceren veel ultraviolet licht met een golflengte van 253,7 nm (en deels 185 nm). In hogedruklampen (tot 200.105Pa) neemt de hoeveelheid in het zichtbare licht toe.
Lagedrukkwiklampen worden toegepast in reprografische apparatuur, in de fotochemie, de spectroscopie en in hoogtezonnen (zonnebanken). Hogedrukkwiklampen worden gebruikt in schijnwerpers voor terrein- en wegverlichting.
De UV-straling wordt omgezet tot wit licht door het aanbrengen van met cerium-ionen gedoteerd Mg(PO3)2 dat op de lamp is aangebracht.
Spaarlamp
Voor spaarlampen worden kleine gasontladingsbuizen gebruikt met kwikdamp. Deze buizen geven een hoge lichtopbrengst bij een laag vermogen. Spaarlampen mogen niet bij het restafval maar moeten apart ingezameld worden.
Drukmeting (historisch)
Kwik werd vroeger veel gebruikt voor de meting van druk, met als bekendste de luchtdruk (barometer) en de bloeddruk. Ook dit is tegenwoordig verboden, maar de eenheid van bloeddruk is nog steeds ‘millimeter kwik’ (mm Hg). Een bloeddruk van 120 mm Hg kan dus in een buisje 12 cm aan kwik omhoog drukken.
Thermometer
Wie nog oude thermometers heeft kan daar kwik in aantreffen. Het metaal is daarvoor zeer geschikt vanwege een constante uitzettingscoëfficiënt en grote dichtheid. Tegenwoordig is dat verboden.
Meer toepassingen
Als element en in legeringen
- Diffusiepomp
- Elektrische contacten (o.a. in veiligheidscircuits; kwik blijft vloeibaar en oxideert niet)
- Elektrode, o.a. bij productie van chloor
- Fluorescentiebuis
- Neonbuis
- Calomel
In verbindingen
| Detonator | Hg(ONC)2 | |||
| Pigment | HgS | |||
| Ontsmettingsmiddel | HgCl2 | |||
| Pigment voor porselein | HgCl + Au |
Vanwege de gezondheidsrisico’s en de daarmee samenhangende regelgeving worden kwik (met name in open systemen) en kwikverbindingen steeds minder toegepast.
Naam & ontdekking
Naam
In veel talen is de naam afgeleid van het zilverachtige, ‘levendige’ gedrag van het metaal. Het symbool Hg is afkomstig van de Latijnse naam hydrargyrum voor vloeibaar (waterachtig) zilver. In het Nederlands is de naam kwik het ‘restant’ van kwikzilver. De Duitsers noemen het nog steeds Quecksilber. Het Engels kent de term quick silver als alternatief voor de officiële naam mercury. Dat is afgeleid van Mercurius, de boodschapper van de goden en god van de handel in de Romeinse mythologie. De oude alchemisten koppelden de destijds bekende elementen aan hemellichamen. Voor kwik was dat de planeet Mercurius.
Ontdekking
Kwik is al bekend sinds de Oudheid en het werd al vroeg gebruikt als extractiemiddel bij de winning van metalen (de amalgaammethode). Het is aangetroffen in Egyptische graftomben van ca. 1500 v. Chr., evenals het erts cinnaber, dat toen gebruikt werd als pigment (vermiljoen) in cosmetica. Kwik werd door de alchemisten beschouwd als de sleutel in de omzetting van ‘normale’ metalen in goud. De oudste kwikmijn bevind zich in Spanje.
Voorkomen
Voorkomen
Kwik staat op plaats 67 in de lijst van meest voorkomende elementen in de aardkorst. Het aandeel bedraagt 8,5.10-6 % op basis van gewicht.
De belangrijkste mineralen zijn:
| Calomel | Hg2Cl2 | |||
| Cinnaber | HgS | |||
| Coloradoiet | HgTe | |||
| Montroydiet | HgO | |||
| Tiemanniet | HgSe |
Kwik wordt in de natuur ook in ‘gedegen’ toestand (als metaal) aangetroffen. Het is het enige metaal dat vloeibaar is bij kamertemperatuur.
Winning
De belangrijkste wingebieden liggen in streken waar vroeger veel vulkanische activiteit was, o.a. in Italië, Spanje, Rusland, China, de Verenigde Staten van Amerika, Duitsland, Hongarije, Algerije, Mexico, Peru, Brazilië en Slovenië.
Bereiding
Bereiding
Vroeger
Kwik werd bereid door het mineraal cinnaber (HgS) te verhitten met groene takkenbossen. Deze dienden als brandstof en als condensor. Het ontstane kwik kwam daarbij terecht in de as.
Tegenwoordig
Verkrijgt men kwik door cinnaber
- te roosten met een krachtige luchtstroom:
- te verhitten met ijzerpoeder:
- te verhitten met ongebluste kalk:
Bedrijf | Beroep
Positief bijdragen aan het leven van mensen
Beroep
Als chemisch analist moet je kritisch zijn
Beroep
Orgaanschade omkeren
Beroep
Een huid voor robots
Studie
Hoe is dat eigenlijk, chemie studeren?
Studie
Ik leer ook van dingen naast mijn studie
Studie
Ik voelde mij snel thuis in deze studie
Studie
Diploma (bijna) gehaald en nu!?
Beroep
Ik ben echt een spin in het web
Studie
Praktijklessen vind ik leuk om te doen
Beroep
Vicky vond de bèta vakken leuk
Studie
Medicijnen maken van rotte appels
Beroep
Waarom ik moleculen opsluit in een kooi?
Studie
Goed persoonlijk contact met docenten
Beroep
Aanval door ons eigen immuunsysteem
Beroep
Als chemisch technoloog blijf je je ontwikkelen
Beroep
Verliefd op moleculen
Beroep
Chemie is altijd mijn passie geweest
Beroep
Levend materiaal op basis van de natuur
Studie
We hebben hier een geweldig lab
Beroep
Katalysatoren tegen klimaatverandering
Studie
Ik haalde vroeger zesjes voor scheikunde
Studie
Bo koos voor Chemische Technologie
Studie
Je bent bij deze studie geen nummer!
Studie
Je bent wel met serieus werk bezig
Bedrijf | Beroep
Timo is chemisch technoloog en projectmanager
Beroep
De wereld voeden met licht
Beroep
Voorsprong met een chemische achtergrond
Bedrijf | Stage
Tom loopt stage bij Teijin Aramid
Beroep
Op kleine schaal grote problemen oplossen
Beroep
Van het laboratorium naar Pinkpop
Studie
Jij en chemie? Dat geloof ik niet
Beroep
Een chemische gereedschapskist voor de toekomst
Studie
Het mooie aan deze studie zijn de grote labs
Beroep
Als chemisch technoloog is elke dag anders
Studie
Chemische Technologie studeren in Groningen
Beroep
Spioneren met je immuunsysteem
Beroep
Slim membranen maken; in water
Studie
Werken aan nieuwe technieken voor windenergie
Beroep
Een stromend, staalhard materiaal
Studie
Chemie is meer dan alleen maar deeltjes
Beroep
Oersoep en afvalwater
Beroep
Opzoek naar de Ronaldo onder de nanodeeltjes
Beroep
Op de mavo wilde ik al scheikunde studeren
Beroep
Kunnen we een implantaat 3D printen?
