Pd/Palladium

Toepassigen

Katalysator uitlaatgas

Het grootste deel van de wereldproductie van palladium dient voor gebruik in de autokatalysator. Het wordt in combinatie met een deel platina in zeer fijn verdeelde vorm op een kerami­sche drager aangebracht. De katalysator zorgt ervoor dat niet verbrande koolwaterstoffen alsnog worden omgezet in koolstofdi­oxide en waterdamp:

${\mathrm{C}}_{\mathrm{n}}{\mathrm{H}}_{\mathrm{m}} + (\mathrm{n} + ¼\mathrm{m}) {\mathrm{O}}_{2 } \to \mathrm{n} {\mathrm{CO}}_2 + ½\mathrm{m} {\mathrm{H}}_2\mathrm{O}$

Chemici gebruiken palladium ook bij allerlei andere reacties als katalysator, bijvoorbeeld bij het harden van plantaardige vetten en bij het kraken van zware koolwaterstoffen en bij hydrogenering en dehydrogenering. Zeer fijn verdeeld palladium heeft een bijzonder groot oppervlak en kan zeer gemakke­lijk gassen absorberen.

Waterstofscheiding en -opslag

Zeer dunne palladiumfolie is een soort filter voor waterstof­gas. Alleen dit zeer lichte gas diffundeert door het folie, alle andere gassen blijven achter. Zo is ultra­zuiver waterstofgas te maken.

Vast palladium kan ongeveer 350 maal het eigen volume aan waterstofgas opnemen, in fijn verdeelde toe­stand ongeveer 1.000 maal en gesuspen­deerd in water zelfs 12.000 maal. Daarom krijgt het veel aandacht bij de ontwikkeling van opslag’tanks’ voor waterstofauto’s.

Tandheelkunde: kroon

In legeringen voor tandheelkundige toepassingen zoals kronen wordt vaak palladium verwerkt. Het gehalte is wisselend maar kan enkele tientallen procenten bedragen. De legeringen zijn hard, chemisch inert en vertonen geen uitzet­ting bij het eten of drinken van warm of koud voedsel. Hoewel palladium zelf als niet-toxisch geldt, kan het bij sommige mensen – in ieder geval bij huidcontact – een allergische reactie veroorzaken. Het gaat dan vooral om mensen die ook gevoelig zijn voor nikkel. Met name voor hen wordt het gebruik van palladium in tandheelkundige materialen afgeraden.

Sieraden

Palladium is te vinden in sieraden en horloges, doorgaans gelegeerd met ruthenium of rhodium, om het metaal harder te maken. Ook in witgoud is palladium te vinden. Het zorgt voor het verdwijnen van de typische goudkleur. Voorheen werd tot ongeveer 16 % nikkel aan witgoud toegevoegd, maar het gebruik van palladium heeft nu de overhand vanwege de Europese regelgeving met betrekking tot nikkel.

Printplaat smartphone

In printplaten zoals voor mobiele telefoons wordt koper gebruikt voor de geleiding van elektriciteit. Ter verbetering van de corrosiebestendigheid brengt men er soms een zeer dun laagje palladium op aan. Ook andere zeer edele metalen worden voor dit doel gebruikt.

Geneeskunde, behandeling kanker

Het isotoop palladium-103 wordt gebruikt voor de behandeling van prostaatkanker. Het heeft een tamelijk lage stralingsenergie en beschadigt weefsel daarom slechts minimaal. Het wordt vlak bij de tumor gebracht, verpakt in kleine cilinders van titanium ter grootte van een rijstkorrel. Dat dient met grote precisie te gebeuren omdat de bestraling slechts effectief is binnen een afstand van 3 millimeter.

Meer toepassingen

Als element of in legering

• Chirurgische instrumenten (met Ru, Rh of Ir)
• Elektrische precisieweerstand (met Ag)
• Elektrode voor brandstofcel
• Folie (tot 0,1 mm)
• Ge­drukte bedrading
• Hardsoldeer (800 °C – 1.250 °C)
• Smeltveiligheid voor ovens (tot 1.550 °C; zowel zuiver als met Au)
• Spindop (fabricage van garens) in de textielindustrie